Η νοητή σκάλα

«μνήμη δικαίων μετ᾿ ἐγκωμίων» 

(Παροιμ. 10.7)

Ο Τάφος της Παναγίας στη Γεσθημανή

          «Σήμερα ο "γιος του μαραγκού", ο παντεχνίτης Λόγος του Θεού, που χάρη σ'Αυτόν ο Πατέρας έφτιαξε τα πάντα, ο δυνατός βραχίονας του μεγάλου Θεού, έχοντας, με το Άγιο Πνεύμα σά δάχτυλο του, ακονίσει το στομωμένο σκεπάρνι της φύσεως, έφτιαξε για τον εαυτό του έμψυχη σκάλα, που η βάση της στηρίζεται πάνω στη γη και το κεφάλι της ακουμπάει στον ουρανό, που πάνω της αναπαύεται ο Θεός, που τον τύπο της αντίκρυσε ο Ιακώβ. Απ'αυτή αφού κατέβηκε, χωρίς να μετακινηθεί από τη θέση του ο Θεός, πιο σωστά αφού ταπεινώθηκε, "φανερώθηκε πάνω στη γη" και συναναστράφηκε με τους ανθρώπους. Αυτά λοιπόν όλα σημαίνουν η κατάβαση, η συγκαταβατική ταπείνωση, η πολιτεία του πάνω στη γη, την πιο βαθιά γνώση, που δόθηκε στους ανθρώπους της γης. Πάνω στη γη στηρίχθηκε η νοητή σκάλα, η Παρθένος · γιατί γεννήθηκε από τη γη · και η κεφαλή της φθάνει στον ουρανό. Η κεφαλή, βέβαια, κάθε γυναίκας είναι ο άνδρας · για την Παρθένο όμως μια και δεν γνώρισε άνδρα, έγινε κεφαλή της ο Θεός και Πατέρας, αφού με το Άγιο Πνεύμα έκανε συμφωνία με την Παρθένο κι αφού έστειλε σαν κάποιο Θεϊκό πνευματικό σπόρο, το Υιό και Λόγο του, την παντοδύναμη δύναμη Του. Πραγματικά με το ευλογημένο θέλημα του Πατέρα, έγινε υπερφυσικά, χωρίς μεταβολή, ο Λόγος σάρκα, όχι με φυσική ένωση, αλλά ξεπερνώντας τους νόμους της φύσεως, από το Άγιο Πνεύμα και από την Παρθένο Μαρία και "κατασκήνωσε ανάμεσα μας". Γιατί η ένωση με τους ανθρώπους γίνεται με το Άγιο Πνεύμα» (Λόγος εις το Γενέσιον, αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, Αποστολική Διακονία, Η Θεοτόκος). 

Θεολογικός σχολιασμός

          Από τον θεολογικό σχολιασμό του ιερομόναχου Αθανάσιου Γιέβτιτς  διαλέγω την ανάλυση που κάνει σχετικά με τον «τύπο» και αναφέρει στο απόσπασμα που δημοσιεύω, ο ιερός Δαμασκηνός. Ο αναγνώστης καλείται να είναι προσεκτικός για να θαυμάσει το κάλλος της Θεολογίας που εκφράζεται στα αγιασμένα χείλη του ιερού Δαμασκηνού. Βεβαίως δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ο άγιος Δαμασκηνός εκφράζει την Ιερά Παράδοση και τη Θεολογία της αγίας Ορθοδοξίας. 

          «Όλη η Παλαιά Διαθήκη είναι προτύπωσις («τύπος») της Καινής (του «πρωτοτύπου»). Εμνημονεύθει εις την Εισαγωγήν, ότι το «μυστήριον του Χριστού» είναι το κεντρικόν θέμα όλης της Γραφής. «Πάσα η Θεία Γραφή περί της εις ημας  καθόδου του Λόγου και της ενσάρκου παρουσίας  Αυτού προφητεύει», λέγει ο άγιος Αθανάσιος (PG 28, 349-52). «Βίβλος μεν γαρ το ορώμενον, Χριστός δε το θεολογούμενον» (Γρηγόριος ο θαυματουργός, ΒΕΠ 17,385). Η Π.Διαθήκη, οι άγιοι της, η λατρεία της, ο ναός της και πάντα τα εν αυτώ ήσαν απλώς «τύποι», οι οποίοι επαιδαγώγουν και εμυσταγώγουν  τους ανθρώπους προς την ένσαρκον οικονομίαν του Χριστού. Η μεγαλυτέρα Θεοφάνεια της Π.Διαθήκης ητο η του Μωϋσέως, ο οποίος όμως δεν είδε παρά τα «οπίσω»  του Θεού, τα νώτα Αυτού (Έξοδ. 33,23) εις το όρος Σινά. Αλλά και δι'αυτών ο θεόπτης της Π.Διαθήκης «τυπικώς πάλαι εμεμυσταγώγητο», δια να ίδη πληρέστερον την δόξαν της Θεομήτορος κατά την ώρα της μεταμορφώσεως του Χριστού εις το όρος Θαβώρ (Εις την Μεταμόρφ., PG 96,548). Η Παναγία Θεοτόκος όμως όχι απλώς είδε, αλλά και εγέννησε το «μυστήριον του Χριστού», την Καινήν Διαθήκην, αυτόν τούτον τον Θεόν Λόγον σεσαρκωμένον. Δι'αυτόν τον λόγον αποτελεί το «συμπέρασμα» όλης της Π. και Κ. Διαθήκης (PG 96,649), «την ακροστιχίδα της θεοπνεύστου των Γραφών αληθείας» (Ανδρέου Κρήτης, PG 97,865), και όλοι οι «τύποι» της Π.Διαθήκης δεν ήσαν παρά «κόσμος» (κόσμημα) της Παναγίας, αλλά «κόσμος», που ελάμβανε την τιμήν και την αξίαν του από το πρωτότυπον, από την αληθινήν Μητέρα της Αυτοαλήθειας, του Χριστού, ο οποίος ακριβώς «εκόσμησε την εαυτού μητέρα τοις τύποις» της Π.Διαθήκης» (Η Θεοτόκος, αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, Αποστολική Διακονία, σελ.242).