Paul Ricaut (Μέρος Γ')

   «...Του επιβλήθηκαν πολλά νέα και δαπανηρά καθήκοντα. Οι υπηρεσίες του έπρεπε να ασχοληθούν με νομικά και οικονομικά προβλήματα, τα οποία τις παλαιές εποχές ήταν υποθέσεις του κρατικού βραχίονα. Δεν είχε δικές του παραδόσεις για να βοηθηθεί σε αυτά τα νέα καθήκοντα. Έπρεπε να δανειστεί ότι μπορούσε απο τις παλαιές παραδόσεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Επιπλέον είχε επίγνωση των απαιτήσεων ξένου ηγεμόνα. Ακόμα και η μεγάλη παπική μοναρχία της Δύσης είχε αντιμετωπίσει ανυπόφορες δοκιμασίες για να καταφέρει να συνδυάσει την κοσμική και τη θρησκευτική εξουσία. Ήταν πολύ δυσκολότερο για το Πατριαρχείο να φέρει το βάρος, το οποίο τόσο ξαφνικά του επιβλήθηκε, χωρίς καμία προπαίδευση και χωρίς απόλυτη ελευθερία δράσης.


   Δεν προκαλούσε έκπληξη το γεγονός ότι λίγοι Έλληνες εκκλησιαστικοί άνδρες τώρα είχαν το χρόνο να αφιερωθούν σε θεολογικές συζητήσεις ή στην πνευματική ζωή. Είναι μάλλον αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η Εκκλησία ακόμη κατάφερνε να παράγει κάποιους δραστήριους θεολόγους, οι οποίοι μπορούσαν να υποστηρίξουν τις απόψεις τους σε συζητήσεις με θεολόγους απο άλλα μέρη της Ευρώπης. Αλλά αυτές οι αυθεντίες ανήκαν σε μια μικρή πνευματική αριστοκρατία. Ανάμεσα στο τεράστιο σώμα του κλήρου και ανάμεσα στα εκκλησιαστικά πληρώματα, η παιδεία παρήκμαζε με ταχείς ρυθμούς. Δεν ήταν πλέον δυνατόν να τους παρέχεται επαρκής εκπαίδευση».

Steven Runciman