Στη ζωή ένα μονάχα άνθρωπο φοβήθηκα...

«Στη ζωή ένα μονάχα άνθρωπο φοβήθηκα, τον πατέρα μου · τώρα ποιό να φοβηθώ; Όταν ήμουν μικρό παιδί, σήκωνα τα μάτια, τον κοίταζα και μου φαίνουνταν γίγας · πυργώνουνταν μπροστά μου και μου έκρυβε τον ήλιο. Μάταια απόφευγα να μένω στο πατρικό σπίτι, στη σπηλιά του λιόντα · ρεμπέλευα, ταξίδευα, ρίχνουμουν σε δύσκολες πνευματικές περιπέτειες · πάντα ανάμεσα εμένα και στο φως ο ίσκιος του · οδοιπορούσα κάτω από ακατάπαυτη έκλειψη ήλιου.

Σκοτάδια πολλά μέσα μου, κύρης πολύς · σε όλη μου τη ζωή απελπισμένα μάχουμαι να μετουσιώσω τα σκοτάδια αυτά και να τα κάμω φώς, μιά στάλα φώς · αγώνας τραχύς, χωρίς έλεος, χωρίς αναπαή, μια στιγμή να κουράζουμουν, να σκόλαζα τον πόλεμο, ήμουν χαμένος · κι αν έβγαινα κάποτε νικητής, τι αγωνία και πόσες λαβωματιές! Δε γεννήθηκα αγνός · μάχουμαι να γίνω. Η αρετή για μένα δεν είναι καρπός της φύσης μου, είναι καρπός του αγώνα μου · δέ μου την έδωκε ο Θεός, μοχτώ να την καταχτήσω με το σπαθί μου · το άνθος της αρετής για μένα είναι σωρός μετουσιωμένη κοπριά. Ποτέ δεν πήρε τέλος ο πόλεμος αυτός · ως τώρα δε νικήθηκα ολοκληρωτικά, δε νίκησα ολοκληρωτικά · πάντα αγωνίζουμαι, κι από στιγμή σε στιγμή μπορώ να χαθώ όλος, μπορώ να σωθώ όλος · ακόμα περνώ της Τρίχας το γιοφύρι απάνω από την άβυσσο. [...]

Γύρισα σπίτι, κι ο στοχασμός αυτός με παρηγορούσε όλη τη νύχτα · τα ξημερώματα ήρθε στον ύπνο μου ο πατέρας μου · το πρόσωπο του έλαμπε ακίνητο, γεμάτο γλύκα · στέκουνταν μπροστά μου μέσα σ'ένα πράσινο λιβάδι, πανύψηλος, διάφανος, σαν να'ταν καμωμένος από σύννεφο · κι εκεί που τον κοίταζα κι άνοιγα χαρούμενος το στόμα να του πω τον καλό λόγο, που δεν του'χα ποτέ ξεστομίσει όσο ζούσε, αλαφρό αγεράκι φύσηξε-αγεράκι ήταν, για μπας κι ήταν η αναπνοή μου;- και το σύννεφο κουνήθηκε, αραίωσε, χάλασε το σχήμα που'χε του ανθρώπου και κατασκόρπισε σαν πάχνη απάνω στο χορτάρι. 

Όταν ξύπνησα, ο ήλιος έμπαινε και γέμιζε το κρεβάτι μου, κι ώς ανασηκώθηκα στους αγκώνους είδα από το παράθυρο τη θάλασσα να γελάει και να σηκώνει μικρούς μαστούς να χαδολογιέται με τον ήλιο. Χαρά Θεού η μέρα και σήμερα · κάθε πρωί ξαναβρίσκει την παρθενιά του ο κόσμος και θαρρείς πως τώρα, να, βγήκε από τα χέρια του Θεού. Μνήμη δεν έχει, μαθές, γι'αυτό δεν κάνει ποτέ ζάρες το πρόσωπο του, δε θυμάται τα όσα έκαμε χτες μήτε ανησυχεί για τα όσα θα κάμει αύριο · ζει την τωρινή στιγμή σαν αιωνιότητα · άλλη δεν υπάρχει, μπροστά και πίσω της το Τίποτα...»

«Αναφορά στον Γκρέκο»

Νίκος Καζαντζάκης